Is kratom verslavend?

Kratom wordt vaak gepromoot als een natuurlijke energiebooster en pijnstiller, maar is het ook verslavend? Het antwoord is niet zo eenvoudig. Hoewel de effecten van kratom lijken op die van milde opioïden, is het risicoprofiel anders. Wetenschappers, artsen en ervaren gebruikers blijven discussiëren over de vraag of kratomverslaving een klinische stoornis is of eerder een mildere vorm van afhankelijkheid. Voor achtergrond over herkomst en historie, zie wat kratom is en waar het vandaan komt.

Wat is kratom en hoe werkt het?

Kratom (Mitragyna speciosa) is een tropische boom uit Zuidoost-Azië. De bladeren worden daar al eeuwenlang gebruikt om vermoeidheid te verminderen en pijn te verlichten.

De belangrijkste alkaloïden in kratom, mitragynine en 7-hydroxymitragynine (7-OH), binden aan μ-opioïdreceptoren. Mitragynine werkt als een gedeeltelijke agonist en beïnvloedt ook adrenerge, serotonerge en dopaminerge systemen. ^{1 2}

Hoe kratom werkt

• Gedeeltelijke μ-opioïdreceptoragonist (minder ademhalingsonderdrukking dan bij volledige opioïden)
• Modulatie van adrenerge, serotonerge en dopaminerge activiteit (stimulerend en stemmingsverbeterend effect)
• 7-OH is een actieve metaboliet met sterkere affiniteit voor μ-opioïdreceptoren

Illustratieve dosering

Omdat kratom vergelijkbare beloningssystemen activeert als opioïden, bestaat er een kans op afhankelijkheid, al ontwikkelt die zich meestal trager en minder intens. ³

Bestaat kratomverslaving echt? (DSM-5)

Of kratom “verslavend” is, hangt af van hoe je verslaving klinisch definieert. In grote lijnen gelden de volgende begrippen:

• Verslaving: dwangmatig gebruik ondanks negatieve gevolgen.
• Afhankelijkheid: lichamelijke aanpassing en ontwenningsverschijnselen bij stoppen.
• Stoornis in middelengebruik (SUD): volgens de DSM-5, waarbij er sprake is van functionele beperkingen op basis van 11 criteria. ⁴

DSM-5 toegepast op kratom

Recente studies tonen aan dat sommige frequente gebruikers voldoen aan milde tot matige DSM-5-criteria. Vaak treden tolerantie, mislukte stoppogingen en ontwenningsverschijnselen op, al verschilt de ernst sterk en is die moeilijk te meten. ⁵

Klinisch vs. praktijkonderzoek

Enquêtes en veldstudies laten zien dat slechts een minderheid van de gebruikers, meestal mensen die extracten, hoge doses of kratom als opioïdenvervanger gebruiken, problematisch gebruik meldt. ^{6 7} In de meeste groepen lijkt de afhankelijkheid meer op die van cafeïne dan op die van opioïden. Zie ook kratom: werking, bijwerkingen & aandachtspunten.

Tekenen en symptomen van afhankelijkheid

Afhankelijkheid ontwikkelt zich geleidelijk bij herhaald gebruik.

Onderzoeken schatten dat ongeveer 10–15% van de regelmatige gebruikers kenmerken vertoont die passen bij een milde kratomgebruiksstoornis, al varieert de kwaliteit van die gegevens. ⁹

Kratom-ontwenning: wat kun je verwachten?

Wanneer regelmatig gebruik stopt, beginnen de symptomen meestal binnen 12–24 uur, pieken na 2–3 dagen en verdwijnen binnen ongeveer een week. ^{8 10}

Typische symptomen

• Spierpijn, slapeloosheid, prikkelbaarheid
• Loopneus, tranende ogen
• Buikkrampen of diarree
• Rusteloosheid, angst, motivatieverlies

Minder vaak of ernstiger

• Rillingen, gapen, koudegevoel
• Somberheid of langdurige vermoeidheid

De ontwenningsverschijnselen zijn doorgaans milder dan die van opioïden en vergelijkbaar met die van cafeïne, gecombineerd met milde griepachtige klachten. ¹¹

Hoe verslavend is kratom vergeleken met andere middelen?

Onderzoek plaatst kratom qua afhankelijkheid en ontwenningsverschijnselen tussen cafeïne en opioïden in. ^{6 13}

Waarschuwing voor extracten en 7-OH: geconcentreerde extracten en producten die worden aangeprezen vanwege “7-OH” kunnen een hoger risico op afhankelijkheid hebben door sterkere μ-opioïdactiviteit. Recente waarschuwingen wijzen op krachtige 7-OH-verbindingen in commerciële kratomproducten. ^{12 13}

Kun je kratom gebruiken met minder risico?

Elk psychoactief middel kan schade veroorzaken. Toch lijken bepaalde gewoontes het risico op tolerantie en ontwenningsverschijnselen te verminderen. Voor eerste stappen zie de doseringsgids en kratom innemen: mogelijkheden.

Principes voor gebruik met lager risico

• Veel gebruikers melden dat kleine hoeveelheden (bijv. 2–5 g puur blad) voldoende zijn.
• Vermijd dagelijks gebruik; neem rustdagen.
• Gebruik liever puur blad in plaats van extracten of verrijkte poeders.
• Blijf goed gehydrateerd en eet gezond.
• Combineer het niet met dempende middelen zoals alcohol, opioïden of benzodiazepinen. ³

Voor voordelen, bijwerkingen, contra-indicaties en interacties, zie kratom: werking, bijwerkingen & aandachtspunten.

Wat te doen als je denkt dat je verslaafd bent aan kratom

Als stoppen moeilijk blijkt of je ontwenningsverschijnselen ervaart, kan professionele begeleiding helpen.

• Bouw de frequentie geleidelijk af in plaats van abrupt te stoppen.
• Herstel wordt ondersteund door rust, hydratatie en goede voeding.
• Hulpverleners kunnen gedragstherapieën zoals CGT of motiverende gespreksvoering aanraden.
• In sommige gevallen zijn medicijnen zoals clonidine of buprenorfine off-label gebruikt. ¹⁵

Vraag jezelf af:

• Beïnvloedt kratom je verantwoordelijkheden of relaties?
• Heb je geprobeerd te minderen maar lukt het niet?
• Ervaar je cravings of ontwenningsverschijnselen?

Als je twee of meer keer “ja” antwoordt, kan dat wijzen op een gebruiksstoornis. In dat geval is het verstandig om contact op te nemen met een zorgverlener voor advies.

Kratoms risicoprofiel begrijpen

Kratom bevindt zich in een grijs gebied, niet onschuldig maar ook niet per definitie gevaarlijk. Voor sommige mensen biedt het verlichting bij pijn of angst, voor anderen leidt langdurig gebruik tot afhankelijkheid of ontwenningsklachten. Huidig onderzoek wijst op een matig verslavingspotentieel: lager dan bij opioïden maar hoger dan bij cafeïne. Als jij of iemand die je kent worstelt met kratomafhankelijkheid, zoek dan professionele of ervaringsgerichte steun; herstel is mogelijk. Meer weten over varianten? Bekijk welke soorten kratom er zijn.